ka-isiwāpācikātīk iyinitaw-pēyakokwāpawīwin ispihk nēhiyawak ahkosīwīkimak-wayasowīwin kawīcihikocik: māmawi-masinahikan
kēkway kākī-pītamāk ispihk ōma ahkosīwīkamik wayasowīwin kā-mamiskōcikātīk
māmawi-masinahikan
māmawi-masinahikan, kēkway kākī-pītamāk: ka-isi-wāpācikātīk iyinitaw-pēyakokwāpawīwin ispihk nēhiyawak ahkosiwikamik-wayasowīwin kawīcīhikocik, kītapasinahikātīw mistikōsīmowin akācī akayāsīmowin kā-isi-nitawiyītaman. Kakī-nitotamān mēna ōma māmawi-masinahikan ōki pīkiskwīwina: sâskâstêw ocipwêw, paskwâwiyiniw, ayaskîmow, Mi'kmag, âpihtawikosisan êkwa cîpwêyân. ōta pī-masinahikī Isa-ihl@sac-isc.gc.ca ka-mīyikawiyin.
ōma masinahikanis:
otatamiskākīwin
ōma masinahikan, kēkway kākī-pītamāk: ka-isi-wāpācikātīk iyinitaw-pēyakokwāpawīwin ispihk nēhiyawak ahkosiwikamik-wayasowīwin kawīcīhikocik, māmawi-masinahikātīw kākiyaw kēkway mēkwāc kā-wītamācik sōniyāwi-okimāw nēhiyawak kā-wītākwāw kā-isi-nōtī-wāpātākwāw:
- tānsi mēkwac isi-pamihawak nēhiyawak ispihk kāwīcihicik ahkosiwikamikōk kānata
- īsi-kānōtī-isi-wāpātākwāw nēhiyawak iyinataw-pēyakokwāpawīwin-mēna-kiyāpic wayasowīwin kamiyo-pamīhicik nēhiyawak, kakistīyīmīcik kā-isi-tāpwītākwāw, papiyātak kawīcihicik ahkosiwīkamikōk.
piponōk 2021 iskohk kā-takwākik 2022, iyinitaw-nēhiyaw māmawi-opīkiskwīstamakīwak tāpiskōc nēhiyawak, ayiskīmīwak, āpītawikosisānak, ēkwa mēna wīci-pēyakokwapawi-otatoskīwak kī-wītapimawak. anohc ēkwa sōniyāwi-okimāw osām poko kākiyaw mīyāw īsi kā-isi-nitawiyītākwāw ōki kākiyaw iyinitaw-opīskwītamākīwak, cīkīyītamwak ēkwa kapītamākawikwāw ōma māmawi-masinahikan.
ōma masinahikan kawīcīhimakan ispihk māmawi-apitwāki sōniyāwi-okimāw kānata oci mēna iyinitaw-nēhiyaw opīkiskwīstamākīwak, tipāskāni-sōniyāwi-okimāwak, tā-wināmākawitwāki, tānsi kāwī-itasowānowak ōma iyinitaw-pēyakokwāpawīwin ahkosiwikamik-wayasowīwin kawīcīhikocik kākiyaw nēhiyawak.
kīwītatoskīmāwak ōki iyinataw-opīkiskwīstamākīwak ispihk ōma masinahikan kākī-māci-atoskācikātīk, sōniyāwi-okimāwak kī-wītatoskīmīwak ōki:
- kēhtē-ayak okakīskīkīmowak
- oskāyi-ayak
- iyinitaw-pēyakokwāpawi opīkiskwīstamākīwak
nimāmawi-masinahinān kākiyaw kēkway kākī-mamiskōcikātīk ōta, āsay kīwāpātamwak ōma masinahikan ni-wītatoskīmākānak, ka-ayamītācik, kawītākwāw kīspin pītos kēkway kī-isinistōtamwak ispihk kākī-māmawi-apināniwak.
kīkwāya kākī-pītamāk, kīkāmitātaht nīkānascikīwina kīnawasōnikātīwa:
- kākyaw iyinitaw-nēhiyawak ka-miyo-pamīhicik, ka-wīcihicik pēyakwan kākiyaw kotakak ayisīniwak, ēkwa mēna kākiyaw wayasowīwin-masinahikana ka-mīskotastāniwaki ka-pōni-macipamīhicik nēhiyawak.
- nēhiyawak ka-manācīhicik ispihk pasikōnisototwāki, kapēyako-pimipayīsocik
- nēhiyaw isi-tāpwēyītamowina, nēhiyaw māmowiscikīwina ka-manācīcikātīki, ka-kistīyīcikātīki kawīcīkocik pīcāyik ahkosiwīkamikohk
- ahkosīwikamik-wayasowīwina, ahkosīwikamik-otatoskīwak ēkwa mēna sōniyāwi-okimāw-atoskīwak poko kakinawāpamisocik īsi kā-isipamiyācik nēhiyawak, kwayask ēkwa kāti-wīcihicik.
- kamiyo-wītatoskīmitocik nēhiyawak mēna sōniyāwi-okimāw-otatoskīwak oci kānata
- pēyakwan kākiyaw kā-mīyīcik sōniyāwa mōniyāwak ēkosi mēna wīstawāw kamīyāwak nēhiyawak
- nēhiyawak wīyawāw ka-tipīyītamwak omasinahikanowāwa kasītoskawācik wīci-nēhiyawa ka-miyo-wīcīhicik
- kīci-wīcihowin kākiyaw kamīyīt awina kā-isi-nitawīyītāk
- kawīcihicik nēhiyawak ispihk otatoskīwak nitawīyimātwāki, kātoskīyācik ahkosīwikamik otatoskīwak
ōma māmawi-masinahikan kā-atocikātīw, māmawi-ascikātīwa kākiyaw kēkway kākī-atocikātīk ispihk kākī-papāmi-māmawi-āpināniwak īsi kakī-iyinitaw-pēyakokwāpawiwīwin mēna kiyāpic. namōya poko pēyakwayik nēhiyawak māka kākiyaw ōki kākī-maci-pamīhicik nāway. ōma masinahikan kīsi-māmawi-wayastānowaki nēhiyaw pēkiskwīwin kā-apacītāniwan, ayiskīmīw-pēkiskwēwin, ahpītawikosisāni-pēkiskwīwin, ēkwa mēna iyinitaw iyiniwak kā-pītosipamīhicik.
pîkiskwena ohci kihtehayak okeskimimâwiw waskapowin
"ōma mēskanaw isi miyo-pimātisiwinihk kahkikī itamon, mēna āyiman māka mēna wīcasin ispihk kākiyaw kēkway kakinawāpātaman. pēyakwan ōma āpihtawikosisāni-kīsowahpison, ōki wayasowīwin masinahikanisa, ōki wayasowīwina, kākiyaw ōki pēyakwan, āyimanwa, māka kiwāpātīnānaw iwīcihīmakāki kitaskīnāk, kī-itāwināk, ikota kiwāpātīnānaw kitācimowina kākī-ātotākwāw kō-cāpāniwak, īsi kākī-pimācihocik, ōma pimātisiwin ī-āyimāk, ikosi kā-isi-wāpātākwāw kākiyaw nēhiyawak, ī-ayaskīmīwak mēna āpihtākosisānak."
"nitāpwītīn kō-capāniwak ikī-nakatāmakowākwāw kākiyaw kīkway ka-wīcihikowāk ispihk kākiyaw kīkway kā-miskocipayik kitaskīnāk. anohc ēkwa kiwāpātīnānaw ōma pītosi-pimātisiwin, kāpacītānaw ēkwa aniki kiskinowamāhatowina kākī-miyikawākwāw kōcāpanowak kāwī kā-otinamāk asowātamākīwina ka-miyo-pimatisiyāk, maskawisīyāk, ikosi kisī-manitō kaki-isi-pakitināk."
"nikākīsimon, nitāyamiyān, ta-miyo-wāpātamāk mēskanaw kākiyāw kā-apacītāyak, kākiyaw ka-pimōtātamāk ōma mēskanaw kamiyo-wīci-pimōtēmitowāk, kākiyaw nēhiyawak mēna kākiyāw mōniyāwak ōma askiy kimāmawi-kikāwiynaw kā-isīyīkātamāk kākī-mīyikowāk kisī-manitō."
otāpasinahikīw māmawi-ācimowinis
Kā-masinahikātīk otāpasinahikīw acimowinis:
ōma otāpasinakīwin kā-wāpācikātīk iwīcikātīk īsi sōniyawi-okimāw kānata oci kākī-isi-wītamācik ispihk kākī-māmawi-apcik nēhiyawak, ayiskīmīwak, ahpītawikosisānak, ēkwa mēna iyinitaw iyiniwak kā-pītosipamīhicik, ōma kā-pēkiskwācikātīk ahkosiwīkamik wayasowīwin.
kiwāpātīnaw ōma tāpasināhikīwin, pītos īsinākwāki itāwina, askiya. nīcinskīk kiwāpātīnaw asiniy-waciya, ikota wāskahikana astīwa ēkwa mēna otīnaw. isi-kwayask, kiwāpātīnaw paskwāwa-askihk, mikiwāpa ēkwa āpītawikosisāni-otāpānāsk iyotāpahāt mistatimwa nītī isi kotak iyintaw ōtīnaw ikotī nīkān. nimātinīk, kiwāpātīnaw kēwētinohk-askiy, kōniwan ikota kiwāpamānaw waskocākonakīs iyotāpīt ayiskīmīwi-otāpānāskwa, kinowāpīkisiw.
wīcikātīw "nēhiyaw ahkosīwikamik-wayasowīwin" capasis masinahikātīw.
ikota kiwāpātīnānaw iyocipayik iyinitaw-sīpīsisa kākiyaw imāmawi-payiki kā-osīcikīmakāk pēyak misi-sīpiy iyāti mākikamāk iskoh nīkan ōma tāpasinahikīwin. ikota cakāstīpīsinowak niyānan iyiniwak, pītos kākiyaw isinākosiwak, ikota sisonī pimōtēwak, ikota kiwāpātīnaw imasinahikātīk "pītos kā-isī-pinikānowan ōta oci", oskāyi-kīsikāw: nitapacītānān ōki kākī-tīpwācikātīki ka-miyo-wīskwascikātīk," poko nēhiyawak kawītatoskīmīcik ōma ministik kānata kā-māmawi-atoskācikātihk" masinahikātīw.
nīciniskīk kiwāpātīn iwākitamok sīpiy, masinahikātīw "miyo-pamihāwak ēkwa kistīyimāwak kākiyaw, pēyakwan" ēkwa mēna itastīw "nēhiyawak ēkwa sōniyāwi-okimāw wītatoskīmitowin" ēkwa mēna "asowatamākīwina" masinahikātīw.
nimātinīk īsi sīpiy, masinahikātīw : "sītoskāwak nēhiyawak ka-pēyako-pimipayīsocik isi kānōtī-isi-wayasowātisocik."
mēna, nimātinīk anima sīpiy, nisto iwāwīyāki tāpaskināhikana nōkwanwa. nistam tāpasinahikan kiwāpātīn ahkosiwikamik ikota masinahikātīw "ahkosiwikamik-wayasowīwona.''. ikway ispihk kiwāpamāwak iyiniwak ikota masinahikātīw "ahkosiwikamik-otatoskīwak." iskwānīk kiwāpātīn kīci-wayasowīkamik ikota kiwāpātīn "sōniyāwikomāwak." ispihk ikota kākiyaw ōki masiniwāpayiwina masinahikātīw "manācītā anima wayasowīwin kā-kinawīyītaman sōki atoskāta tahto-kīsikāw, iyiniwak kitāpwēyikimikwak." iskwayāc ikota masinahikanis nōkan "papiyātak kitāpāta kākiyaw ki-wayasowīwina."
kāwākatamwak sīpisīpiy āti sākitawāw ōma masinipāyiwin. nimātinīk, tēhpahkōp nokosiwak ayisīniwak, kākiyaw pītos tātopiponīwak ēkwa kākiyaw pītos. pēyak āyisīniw kiwāpamānaw papikwayiyānis ikiskāk kimowaniyāpiy īmasinipayikātīki ospiskwanīk. nīciniskīk isi ōki tēhpahkōp ayisīniwak kiwāpātīn iyinitaw-pītos īsi-wāstī-sopikātīki waciya ī-sītoskākik pītos itwīwina.
anima kā-sīpiykwāk, kiwāpātīnaw imasinahikātīk "kīci-ahkosiwikamik-wīcihowīwina" ikota mēna ōki kiwāpātīn:
- otīnaw ahkosiwikamik wīcihowīwina
- kakitāpamīt awina isko-kamiyo-awiyāt
- mamātāwi-āpacīcikana itakwanwa kawīcihit awina opimī-oci
- ka-nītawikiyāt iskwēw ocawāsimisa wīkiwāk ka-wīcihāw, okāwiymāw, ohtāwiymāw wīcihāwak, oskā-wāsis mēna papiyātak wīciyāw
- wāyaw oci kakī-wīcihikawin kīspin namōya kikaskītān ōtīnāw-ahkosiwikamik kapītōtiyin
- sōniyāw pakitināw ispihk kapamītāniwak akācī ka-osīcikātīk ahkosiwikamik
- kawīcihikawin kīspin kitāsōskamākawin ahkosiwin kā-wīpīmat awina
- namōya nāntaw kīspin ka-iskwēwit akācī kanāpīwit akācī īsi ka-isi-kinawāpamisot, kiyāpic kawīcihikawin
- kawīcihikawin kīspin kitākosin kimamitonīyīcikanīk
- aniki mēna wīcihowina kēkā kātipahikātīki kitatoskīwinīk kitāpācikātīwa
- kakī-itwīstamākawin kīspin namōya kinistōtīn akayāsīmowin
- iyinitaw-wīcihowīwina mēna itakwanwa
anima kā-sīpikoh-mihkwāk, nimātinīk isi, kiwāpamāniwak iyinitaw ayisīniwak ispimihk isi itowahikīcik ēkwa mēna initōtākwāw pītos itowīkān masinahikana, kiskinōtawina ēkwa mēna ī-acimonāniwak. Ikota kiwāpātīn imasinahikātīk "ahcimowina, kācimostātok" ispimisīk aniki ayisīniwak. Ispimīk ikota, masinahikātīw "iyinitawi-nēhiyawak tipīyītamwak omāmawi-masinahikanowāwa ēkwa kakī-kakwīcīkīmon kā-isi-nitawiyītaman kēkway kānōtī-kiskīyītaman."
kā-osāwāk masinipāyiwin capasis anima kā-sīpīko-mihkwāk, masinahikātīw "ahkosiwikamik-atoskēwikamik wīcihitāso-otatoskīwak" itastīw. ikota kiwāpāmāniwak nēso ayisīniwak, pēyak kiwāpamāw maskīkīwīyiniw ikitāpamāt apisicāwāsisa imicimikonikot onīhikīwikwa. kotak ikota kiwāpātīnaw masinipayiwin ahkosīwikamik otatoskīw ipamihāt ayisīniwa onipīwinīk.
kotak ī-sīpīkwāk masinipīwin kiwāpātīnaw nimātinīk īsi, masinahikātīw "awas sōniyāw kāpakitinīt, pēyakwan isi-pakitināw īsi mōniyānāk wīstawāw kā-isi-tipahikistamācik ahkosīwikamikwa, ikosi wīstawāw nēhiyawak wīcihāwak" ikosi itastīw, ikota kiwāpamāw sōniyaw imasinipīsīk.
isikwayask ahpītaw isi kiwāpātīn, iwāskānastīki kotaka iyinitaw-masinipīwina, mihkwāw masinipīwin ikota masinahikātīw "imisowīwiyāk ahkosiwikamik-wīcihowina itakwanwa" ispihk ikota. capasis ōma kā-masinahikātīk, itwēwina masinahikātīwa pēyakwan awina ī-pīkiskwīt, mīkwanis, ayiskīmīw mohkomān mēna mihkiwāp. nimātinīk īsi, wāskānamon itwēwina "iyinitaw wīcihowīwina kā-miyo-wīcihikot awina", ikota masinipīwina kiwāpātīn ī-osāwāk astotin, pakamahikan, apicikwās, oskātāsk, wāskahikan, iskotēw ēkwa sōniyāw. nīciniskik īsi, iwāskānamok ikota itastīw "nēhiyaw-tāpwī-tamowina ēkwa kiskīyītamowina", ikota masinipīwina kiwāpātīn, wīkask, mostoso-wīkaskwa, ahkōp ēkwa mēna āpītawikosisāni wīpāscikan, kiwāpamāwak cikāstīpawinwa oci ayisīniwak isakiskīnitocik piyāstamita asiniy-wacī.
ikota capasis kiwāpātīn masinayipāyiwin ī-mihko-osāwāk masinahikātīw "TRC, "MMWIF" ēkwa mēna "UNDRIP" pīcāyik.
kēkwāy kākī-pītamāk
1. kākyaw iyinitaw-nēhiyawak ka-miyo-pamīhicik, ka-wīcihicik pēyakwan kākiyaw kotakak ayisīniwak, ēkwa mēna kākiyaw wayasowīwin-masinahikana ka-mīskotastāniwaki ka-pōni-macipamīhicik nēhiyawak.
namōya nēhiyawak nōtī-ahpacītāwak ahkosiwīkamik-wīcīhowina osām imaci-kinawāpamīcik osām ī-nēhiyāwīcik. Omosi itastīw ōma kiskinōtawi-masinahikan United Nations Declaration on the Rights of Indigenous Peoples (UNDRIP), nēhiyawak wīstawāw kamiyo-wīcihicik pēyakwan kākiyaw kotakak ayisīniwak, kamiyo-wīcihicik ispihk kanitawiyītākwāw wīcīhowina ahkosīwikamikōk oci, ahpo mēna kawīcihit awina kīspin omamitonīyīcikan ahkosiw.
iyinitaw-nēhiyaw ahkosīwikamik wayasowīwin kakī-wīcihīmakan omosī-isi:
- kanistawinikātīk īsi mēkwāc ahkosīwikamikwa nawāc imiyopamihācik mōniyāwa
- ka-kwayaskastāniwak wayasowīwin kākiyaw nēhiyawak kamiyo-pamīhicik, kakistīyimīcik, kawīcihīcik.
2. iyinitaw-nēhiyawak ka-manācīhicik ispihk pasikōnisototwāki, kapēyako-pimipayīsocik
iyinitaw-nēhiyawak kaskītamāsowak ka-pēyako-pimipayīsocik. kisī-manitō kākī-mīyāt nēhiyawak pēyako-tipīyimisowin. kākiyaw sōniyawikomāw-otatoskīwak poko kanistawinākwāw nēhiyaw pēyako-tipīyimisowin, pēyako-pimipayīsowin, kakiyaw mēna poko asowatamāwina ka-kistīyīcikatīki. iyinitaw-nēhiyawak nistawināwak ahkosiwikamik-wayasowīwin kapimipayīstamāsocik, ka-wayasowīstamāsocik, imosi itastīw ōta article 3,4,23 ēkwa 24 UNDRIP.
iyinitaw-nēhiyaw ahkosiwikamik wayasowīwina wīcihimakan nēhiyawak ka-sīsāwīnakwāw ōma pēyako-tipīyimisowin ka-pimipayītācik ahkosiwīkamikwa wayasowīwina, wicihowīwina. omosi-isi, kīcināc wīcihowīwina kamiyo-astāniwaki ahkosiwikamik-wīcihowīwina.
3.nēhiyaw isi-tāpwēyītamowina, nēhiyaw māmowiscikīwina ka-manācīcikātīki, ka-kistīyīcikātīki kawīcīkocik pīcāyik ahkosiwīkamikohk
miyo-ayāwin misowi-ayāw. omīyo-ayāwin ēkwa miyo-mamitonīyīcikan kwayask kiwīcihitān ispihk kā-miyo-otōtīmiyin, ispihk kā-miyo-pamīhitāyat kit-ahcāk, kimiyoskākon īta kā-wīkiyin. sōniyāwi-okimāwak poko kanistōtākwāw ayisīniwak miyo-wīcihikowak kīspin kā-miyo-pamīhicik, kīspin kā-miyo-wīkicik, miyoskāk ayisīniw kīspin kā-miyo-wīcihit.
iyinitaw-nēhiyaw ahkosīwikamik-wayasowīwin kakī-wīcihīmakan omosī-isi:
- ahkosiwikamik-wīcihowīwina kā-astīwa inistawinikātīk nēhiyaw isi-tāpwētamawīwina, mowimoscikīwina, isīcikīwina ēkwa mēna kiskinowāmākīwina
- nistawinikātīw nēhiyaw-nanātahowīwina pēyakwan kā-isi-nistawinikātīki ahkosīwikamik nanātahowīwina, ka-nēso-nikātīki ka-wīcihit awina
- ka-kistīyīcikātīki okiskīyītamawinowāwa kēhtē-ayak ēkwa nēhiyaw-onanātahowīwinowāwa ēkwa mēna nēhiyaw-nanātahowīwin ēkwa nēhiyaw-maskīkiya ka-kistīyīcikātīki
4.ahkosīwikamik-wayasowīwina, ahkosīwikamik-otatoskīwak ēkwa mēna sōniyāwi-okimāw-atoskīwak poko kakinawāpamisocik īsi kā-isipamiyācik nēhiyawak, kwayask ēkwa kāti-wīcihicik.
ahkosiwikamik mēna ahkosiwikamik-wayasowīwina ōta kānata namōya kwayask pamīhiwak nēhiyawak. āta māna asowatamāwak nēhiyawak ka-miyo-pamīhicik kiyāpic namōya nistawinākwan mistahi kamiskotascikātīk, kamiyo-pamīhicik nēhiyawak. sōniyāwikomāw ōta kānata poko sīmāk kawaskawitotākwāw īsi nēhiyawak kā-maci-pamīhicik, īsi nēhiyawak nōtaw kā-isi-pamīhicik.
iyinitaw-nēhiyaw ahkosīwikamik wayasowīwin kakī-wīcihīmakan omosī-isi:
- owīcihowīwina kanawasōnikātīki
- kasītoskācikācik kākiyaw sōniyāwi-okimāw-otatoskīwak ispihk atoskīkwāki kasītoskawācik nēhiyawak ka-miyo-wīcihicik pēcāyik ahkosiwikamikōk, ka-kwayaskastāniwaki ahkosiwikamik-wayasowīwina ka-miyo-pamīhicik nēhiyawak, kanawasōnīt mēna ombudsman-opīkiskwīstamākīw
5. kamiyo-wītatoskīmitocik nēhiyawak mēna sōniyāwi-okimāw-otatoskīwak oci kānata
poko ōma miyo-wīcihitowin oki oci nēsowayik, nēhiyawak ēkwa sōniyāwikomāw kānata oci, poko ka-mācipayik oci iyinitaw-pēyako-kāpawīwin mēna kiyāpic, Nation mena Nation, kā-isi-tipīyimisocik mēna kā-isi-tipīyimisocik, kā-isi-pēyako-pimpayīsocik mēna kā-isi-pēyako-pimipayīsocik ēkwa mēna ayiskīmīwak mēna kīci-okimāw kā-nīkan-ostikwānīskāk, ikota poko kā-macipayik.
asowatamākīwina ōta kānata kīci-nistawinikātīwa, ī-nistawinikātīk ōma masinahikan kā-isi-wītatoskīmitocik nēhiyawak ēkwa kīci-okimāw kā-nīkan-ostikwānīskāk.
ayiskīmīwak nōtī-wāpatāmwak īsi nawac kakī-miyo-wītatoskīmīcik, papiyātak ka-wītapimīcik, sōniyāwikomāw papiyātak kanitōtawāt ayiskīmīwa.
ahpītawikosisānak wiyawāw kī-itwīwak osām mistahi namōya wīsāmāwak ispihk māna kākiyaw iyinitaw-nēhiyaw-wayasowīwina kā-pēkiswācikātīki awasimīs ōki ahkosiwikamik-wayasowīwina. nitawiyītamwak kanistawinācik mēna ka-wīsāmīcik wīstawāw, ēkwa mēna sōniyāw kapakitinīt ahkosīwikamik-wīcihowīwina nawāc ka-mīcītīki.
kā-pītosipamīhicik ayisīniwak mēna nitawiyimīwak sōniyāwikomāwa ōta kānata kapāskītīnākwāw ōma sōniyawikamik-ahkosīwikamik-wīcīhowīwina kawīcihicik kākiyaw kā-pītosipamīhicik ayisīniwak ēkwa mēna aniki nēhiyawak namwāc kānistawinācik, kawīcihicik. namōya māna kī-wīcihāwak ōtī nāway.
iyinitaw-ahkosiwikamik-wayasowīwina kakī-āpacītāniwanwa kā-opinikātīki kotaka iyinitaw-wayasowīwina ka-sītoskācik nēhiyawak, ayiskīmīwak, ahpītawikosisānak, ēkwa kākiyaw kā-pītosipamīhicik. Kātoskācikātīki ōki:
- kakiskinowamākōsiyāk īsi wayasowīwina kākī-pī-osītāniwaki
- kamiyo-wītatoskīmīcik kākiyaw nehiyawak, ayiskīmīwak mēna ahpītawikosisānak opīkiskwīstamākīwak, ka-wītapimīcik, kanitōtācik, īsi kā-itatastīk ōma kiskinōtawi-masinahikan Articles 18 ēkwa 19 of the UNDRIP
- ēkwa mēna ōki kīci-kiskinōtawi-wayasowīwina kā-apacītāniwaki:
- kī-cikiskinōtawi-wayasowīwin, United Nations Declaration on the Rights of Indigenous Peoples
- tāpwēwin mēna ka-miyo-wītatoskīmīcik wayasowīwina nēhiyawak kā-tīpwācikātīki Truth and Reconciliation Commission's Calls to Action
- ana apisici nāpīsis kakiskistotāt Jordan-wayasowīwin, Jordan's Principle
- istwēwak ēkwa iskwēsisak kā-wanīhicik ēkwa mēna kā-nipahicik wayasowīwin, National Inquiry into Missing and Murdered Indigenous Women and Girls' Calls for Justice
- kīci-kiskinōtawi-masinahikan ikospihk kākī-papāmi-nitōtācik nēhiyawak-Royal Commission on Aboriginal Peoples
- ana nēhiyaw-iskwēw Joyce kākī-kakwataki-pamihit pīcāyik ahkosiwikamikohk, Joyce's Principle
6. pēyakwan kākiyaw kā-mīyīcik sōniyāwa mōniyāwak ēkosi mēna wīstawāw kamīyāwak nēhiyawak
osām apisīs sōniyāw pakitinītāw ispihk nēhiyawak kā-kakwī-pēyako-pimipayīstamāsocik ahkosiwikamikwa. mēkwāc ōki ahkosiwikamik-sōniyāwi-wayasowīwina macastīwa, namōya kwayask nēhiyaw kakī-wīcihīstamasiw. namōya nēhiyawak nitawīyitamwak kākiyaw kēkway kā-masinahakwāw ispihk kā-nōtī-āpaciyācik osōniyāmowawa, wiyawāw tipiyaw nēhiyawak kaskītāwak ka-pēyako-wayasowīstamāsocik īsi kā-isi-miyo-wīcihīstamāsocik.
ahkosiwikamik-wayasowīwina kakīwīcihīmakan omosi-isi:
- kītwām kamīnonikātīki ōki mēkwāc kā-apatāki ahkosiwikamik-wayasowīwina ka-wīcihikocik nēhiyawak
- sōniyāw kapakitinīt nēhiyawak kawīcihicik, pēyakwan iyikōk sōniyāw mōniyānahk kāpakitinīt, ka-isi-āpacihit īsi nēhiyawak kā-isi-nitawiyimācik
7. nēhiyawak wīyawāw ka-tipīyītamwak omasinahikanowāwa kasītoskawācik wīci-nēhiyawa ka-miyo-wīcīhicik
namōya mēkwac miyo-wītatoskīmitowak ōki tipāskāni-okimāw-otatoskīwak ēkwa sōniyāwi-okimāw-otatoskīwak ispihk masinahikana kā-nitonākwāw. aniki iyinitaw-masinahikan-wayasowīwina kā-masinahocik ayisīniwak tātwāw kā-pītikwīcik ahkosīwikamikōk, iyakwani ōki masinahikana namwāc nēhiyaw-tāpwētamowina nistawinikātīwa. nēhiyawak ēkwa mēna māmawi-nēhiyaw-opīkistamākīwak nōtī-wāpātamwak ōki ahkosīwikamik-masinahikana ka-manācīcikātīki, ka-miyo-pamīhikātīki pēyakwan aniki mōniyāw-ahkosīwikamik-masinahikana, ikota kā-ati-wāpātīnānaw kamiyo-wītatoskīmīcik kākiyaw ayisīniwak.
iyinitaw-nēhiyaw ahkosīwikamik wayasowīwin kakī-wīcihīmakan omosī-isi:
- kakistīyīcikātīk nēhiyaw kiskinawācītāwi-masinahikana īsi nēhiyawak kā-isi-nōtī āpacītācik
- kātoskācikātīki ōki kiskinawācītāwi-masinahikana, katipīyītākwāw nēhiyawak, wīyawāw kawayasowātākwāw, wiyawāw kakitīyītākwāw, (OCAP®) principles isiyīkātīwa,
- sōniyāw kapakitinīt kakiskinawācīcikātīki kiskinawācītāwi-masinahikana
- kātoskācikātīk īsi kā-wītatoskīmīcik ahkosiwikamik-otatoskīwak opimīhitī oci tipāskāna, ayik mēna sōniyāwi-okimāw kamiyo-wītatoskīmāt nēhiyawak.
8. kīci-wīcihowin kākiyaw kamīyīt awina kā-isi-nitawīyītāk
nēhiyawak, ayaskīmīwak, āpītawikosisānak ēkwa mēna kākiyaw pītos kā-isi-pamīhicik ayisīniwak, kākiyaw ōki nōtaw isi-pamihāwak pīcāyik ahkosiwikamikohk mēna kotakak mōniyāwak kānata oci. kiyām kīspin ōki nēhiyawak ōtīnāk oci akācī kēwētinohk kiyāpic nōtaw isi-pamihāwak. ōki nistawinikātīwa iyikohk kwayask notaw isi-pamīhicik:
- ka-nītawikiyāt iskwēw ocawāsimisa wīkiwāk ka-wīcihāw
- kākosit awina omamitonīyīcikanīk
- kakitāpamīt awina isko-kamiyo-ayāt
- kawīcihikawin kīspin kitāsōskamākawin ahkosiwin kā-wīpīmat awina
- mamātāwi-āpacīcikana itakwanwa kawīcihit awina opimī-oci
- iyinitaw-wīcihowīwina mēna itakwanwa
- namōya nāntaw kīspin ka-iskwēwit akācī kanāpīwit akācī īsi ka-isi-kinawāpamisot, kiyāpic kawīcihikawin
- aniki-ahkosiwikamik-wīcihowīwina sōniyāwikomāw kā-tipahāk
- sōniyāw pakitināw ispihk kapamītāniwak akācī ka-osīcikātīk ahkosiwikamik
- kakī-itwīstamākawin kīspin namōya kinistōtīn akayāsīmowin
- kakī-otāpātikawin kīspin kinōtī-pītikwān ahkosiwikamik
- opikiskwīstamākīw kakī-wīcihik kīskpin ayiman kakācitinaman wīcihowīwina
iyinitaw ahkosiwikamik-wayasowīwin kakī-wīcihikonānaw sīmāk kāti-māci-atoskātamāk ahkosīwikamik-wīcihowīwina kā-mwāci-nitawiyīcikātīki.
9. kawīcihicik nēhiyawak ispihk otatoskīwak nitawīyimātwāki, kātoskīyācik ahkosīwikamik otatoskīwak
ahkosiwikamik otatoskīwak poko ka-osītācik nēhiyaw-isīcikīwin-kiskinōtawīwina kā-isi-kiskīyīcikātīki ikota nēhiyānāk iyakwani kā-pacīcikātīki ka-miyo-wīcihicik nēhiyawak, aniki kā-pitikwīcik ahkosīwikamikohk. ahkosiwikamik-otatoskīwak poko ōki kakiskīyītākwāw:
- iyinitaw-nēhiyaw isi-tāpwēkīyimona, kiskinowāmātowina
- kanakinikātīk ispihk nēhiyawak nōtaw kā-isipamīhicik
- ka-nakinikātīk ispihk awina nōtaw kā-isipamihit
- ka-nistawinikātīk ispihk awina kākī-pīkitimahit, papiyātak ka-wītatoskīmīt
ēkwa mēna, nēhiyawak kī-itwīwak ī-āyimāk otatoskīwak kā-atoskahicik, ahkosīwikamik-atoskīwak ayiman kakācitinīcik, awasimīs kēwētinohk.
iyinitaw-nēhiyaw ahkosīwikamik wayasowīwin kakī-wīcihīmakan omosī-isi:
- kawītatoskīmīcik kākiyaw kāti-mistakisocik sōniyāwi-okimāw otatoskīwak mēna iyinitaw-kīcikiskinwāmātowikamikwa wīstawāw nēhiyawak kakiskīyītākwāw ahkosīkamik-kiskinwāmākīwina kātī-isi-itakwāki
- kasītoskācikātīk ispihk kotakak otatoskīwak kāti-isi-nitawiyīmīcik
- kiyāpic kapītikwahicik, kātoskahicik, nēhiyaw-ahkosiwikamik-otatoskīwak
wayastāniwin ēkwa mēna tānsi-kā-isi wayasowāniwak
nēhiyawak, ayaskīmīwak, āpītawikosisānak ēkwa mēna kākiyaw pītos kā-isi-pamīhicik ayisīniwak, kākiyaw nistawinikātīw ī-māmawi-pakamiskākocik pēyakwan kēkwāya ispihk ahkosīwikamik wayasowīwin kā-pacītācik, ōma wayasowīwin poko kā-wīcihikocik kākiyaw ōki ayisīniwak, ka-miyo-pamīhicik, īsi kākiyaw iyinitaw-nēhiyawak kā-isi-miyo-wīcihicik ōma ministik-tipāhaskān ministik kānata kā-isiyīkātīk.
kākiyaw kēkwāy kā-wītamākawiyāk, ātimiwāsin, wī-āti-nohkan ka-miyo-pamīhicik kākiyaw, ka-manācihicik, ōma kīci-wayasowiwin itastīw:
- kasītoskācikātīwa iyinataw-nēhiyaw nitawīyītamowina
- kā-wīcīhicik nēhiyawak kā-pēyako-pimipamīhisocik
- kā-ispākīnikātīk īsi kā-isi-wīcīhicik nēhiyawak ahkosīwikamikohk
ikota oci ēkwa sōniyāwi-okimāw kānata oci kanēsokāmākīwak kīci-wayasowīwin-itascikīwina kawīcīhiwīcik nēhiyawak īsi kānō-tī-wāpātākwāw ōki wāyasowīwina, ītī kā-āpacīcikātīki kīwētinohk tipāskānihk mēna tipāskanihk. ōma atoskīwin kapēyako-atoskācikātīwa pēyakwanohk, kā-isi-pēyakokāpawistamāsocik ayisīniwak kāyamōmīcik ōta masinahikanihk. ōma masinahikan ta-wayastāniwan ōma kāsīkwāk 2023 kā-ayaskīwāk, ka-pītikwācikātīw kīci-wayasowīkamikohk ka-kwayastāniwik, ka-wayasowātīk.
kā-isi-nistawinācikātīki itwēwina
māmawi-kinawāpātamawin: māmawi-wītatoskīmitowin ispihk kā-nēso-kinawāpācikātīk anima atoskīwin wayasowīwin kākinawāpācikātīk, kwayask kā-itastāniwak kākiyaw kēkway, ka-miyo-astīk kākiyaw atoskēwin kā-kī-pī-nēso-wayastānowak.
neso-kamātowin: ōma masinahikan kā-isi-kinowāpācikātīk, nēso-kamātowin anima iyinataw-nēhiyawak kā-wītatoskīmācik sōniyāwi-okimāwa kānata oci, i-nēso-wītatoskīmitocik ka-wayastācik wayasowīwina ka-miyo-wītatoskīmīcik nēhiyawak ispihk ātoskācikātīki ahkosīwikamik wayasowīwina.
iyinitaw-pēyakokwāpawīwin mēna kiyāpc: kākiyaw awina miyo-nistawināw, kākiyaw awina manācihāw kiyām opimī oci, kiyām o-kayāsi-mēskanaw, ēkwa mēna tānsi sōniyāwi-okimawa īsi-wāpamikot, īsi mēna kā-isi-maskawikāpawit ēkwa mēna omēskanaw kā-isi-wāpātāk āti-nīkān. iyinitaw-pēyakokwāpawīwin mēna kiyāpic wāpātamawin anima kā-pēyako-wītatoskīmāt nēhiyawa, ayaskīmīwa, āpihtawikosisāna ēkwa mēna kākiyaw ayisīniwak nōtaw kā-isipamīhicik osām pītos īsikinawāpamīcik.
kāpītosipamihit awina: pītos awina kā-isikinawāpamīt, ikota-oci ī-maci-pamihit. kāpītosipamihit awina, īsi ōma masinahikan kā-isi-ātocikātīk osām ī-nēhiyāwīt, īsi kā-isi-wāpamisot kīspin īsa iskwēw akācī nāpēw, kīspin īsa ī-māskisit, kīspin īsa namōya mistahi ī-osōniyāmit akācī ī-pītosi-pamihit osām pītos īsi-kinawāpamīt.
kakī-nawasōnīn wayasowīwina kānōtī-āpacītāyin: kākiyaw kēkway kākīcikātīk ispihk nawasōnikātīkwāki iyinataw-nēhiyaw-wayasowīwina. ōki kamīyāw kīci-sōniyāwi-okimāw, Minister of Indigenous Services, ispihk ka-sāpomīyīw wīci-sōniyawi-okimāwa, kamāmawi-apikwak ikota ispihk kawayasowīwak.
pēyako-tipīyimisowin: Article 3 of UNDRIP itastīw: iyinataw-nēhiyawak, nēhiyawak kaskītamāsowak ka-pēyako-tipīyimisocik. Ikosi itastīw ōma iyinatw-wayasowīwin nēhiyawak kaskītamāsowak kātoskāsocik pokwītowa atoskīwina kātoskātākwāw, kawīciyācik wīci-nēhiyawa ēkota oci kapasakōnākwāw nēhiyaw-isīcikīwina. ōta kānata, omosi mēna itastīw sōniyāwi-okimāw kānistawināk nēhiyaw pēyako-tipīyimisowin, kanistawinācikātīk īsi nēhiyawak kā-nōtī-pimipayīsowin.
mōniyaw-tipīyīcikīwin: kākiyaw iyinataw-nēhiyawak nōtaw kā-isipamīhicik osām mōniyāwak kākiyaw kēkway wīyawāw poko ipimipayītācik, kākiyaw mōniyāwak itipīyītākwāw, askiy mēna kākiyaw kēkway kā-ocipayik askihk oci.
- Ihuaqhiyauyuq ublua: